Verzonken in het eiland ligt het enorme Fort aan het Pampus. Ooit gebouwd om de toegang naar Amsterdam via het IJ te verdedigen, nu een verlaten ruïne. Hier vertellen we je meer over zijn bijzondere geschiedenis.

Hoewel het fort een immens bouwwerk is, valt het niet direct op als je op Pampus aan komt varen. Van een afstandje zie je alleen de twee koepels boven het bolle eilandsilhouet uitsteken. Daar stond vroeger het belangrijkste geschut van Pampus: vier kanonnen die een ongenodigde gast uit het noorden tegen moest houden.

Pas als je op het eiland bent, kun je de ware omvang van het fort zien. Een enorm bouwwerk, van tachtig meter lang en vijftig meter breed. Bestaande uit meer dan 80 ruimtes. In oorlogstijd konden hier meer dan 200 soldaten verblijven. Het fort herbergde voor hen slaapzalen, kantines en andere leefruimtes. Verder bood het fort plek aan een enorme stoommachines om elektriciteit op te wekken, werkplaatsen voor het vullen van granaten en opslagen voor buskruit en projectielen. Ook moest het fort ruimte bieden voor de opslag van water, voedsel en brandstof. De soldaten konden enkele maanden op het eiland overleven, zonder toevoer van goederen van buitenaf.

Alleen tijdens de mobilisatie van 1914-1918 hebben er daadwerkelijk soldaten permanent op Pampus gezeten. In vredestijd kwamen de soldaten alleen voor een oefening naar Pampus. Wel verbleef er continue een fortwachter en een machinist op het eiland. Zij woonden niet in het fort, maar in twee huisjes die aan de zuidzijde van het eiland stonden. De taak van de fortwachter en de machinist was het onderhouden van de techniek in het fort en uiteraard het tegenhouden van ongewenste gasten. Want ook buiten oorlogstijd was Pampus voor niet militairen strikt verboden toegang. De laatste fortwachter vertrok toen het eiland zijn status als verdedigingsmiddel verloor in 1932.

Het huidige fort is niet meer dan een ruïne. Hoewel het eiland verboden toegang was tot in 1980, vonden toch veel mensen naar het fort om bruikbare materialen weg te nemen. De houten kozijnen, stalen platen en koperen leidingen, etc. werden weggenomen. In de Tweede Wereldoorlog zijn de geschutskoepels door de Duitse bezetters ontmanteld. De twee gapende gaten die resteerden na de ontmanteling, maakten dat het fort niet meer waterdicht was. Regen en wind vrij kregen vrij spel en het fort raakte in rap tempo in verval.

Aan dat verval werd in 1980 een einde gemaakt toen het fort in handen kwam van Stichting Pampus. Het fort werd ontdaan van puin en opengesteld voor publiek. In 2011 kreeg het fort een nieuw dak, waarmee het verval hopelijk tot stilstand is gebracht.

Rondleiding: Ga mee met een rondleiding, een gids vertelt je de ongeschreven verhalen!
Het Verhaal van Pampus: Ontdek meer over Pampus in de interactieve route Het Verhaal van Pampus