Pampus Duurzaam Zelfvoorzienend – Thema Drinkwater

Verleden
Een eigen drinkwatervoorziening is en was noodzaak op Pampus. Waterleidingbedrijven zoals we dat nu kennen bestond ten tijde van de bouw van Pampus niet. Uiteraard was het zeewater niet geschikt om te gebruiken als stook-, was- en drinkwater. De oplossing werd gevonden in de vorm van regenwater: relatief schoon en eenvoudig te verkrijgen en te zuiveren. In werkelijkheid bleek de hoeveelheid regen die op Pampus viel, niet voldoende om Pampus in vol bedrijf te voorzien van water. Met name het verbruik van de stoommachines lag hoger dan vooraf ingeschat. Waarschijnlijk is er daarom later een grondwaterput en een ontijzeringsinstallatie aangelegd.

Heden
Nog altijd is Pampus niet verbonden met een waterleidingnetwerk van de wal. Tot en met 2023 is dagelijks 3000 liter in Muiden getankt en naar Pampus gebracht. Dit kost energie en tijd. En we gebruiken het schone water niet optimaal, omdat het na het vervoer met de boot wettelijk geen drinkwater meer mag heten. Daarom brengen we, naast het getankte water, ook jaarlijks 5000 liter gebotteld water naar Pampus.

Toekomst
Hoe zorgen we nu in de toekomst voor schoon drinkwater zonder het verbruik van fossiele brandstoffen, zodat we een kleinere impact hebben op het milieu?

In juni 2023 hebben we onze eigen watermaker mogen ontvangen, waarmee water van het IJmeer gezuiverd wordt tot schoon (drink)water. IJmeerwater is voldoende in kwantiteit, en heeft een stabiele kwaliteit. Waarom die keuze voor IJmeer water? Een waterleiding zou te kostbaar zijn geweest en past niet bij het zelfvoorzienende karakter van het eiland. Bronwater bevat te veel metalen en zou moeilijker te zuiveren zijn geweest. Regenwater is in kwaliteit minder stabiel. En natuurlijk hebben we van het verleden geleerd en weten we dat de hoeveelheid neerslag niet altijd voldoende is. Vandaar de keuze op IJmeerwater.

De watermaker is het resultaat van een bijzondere samenwerking tussen drie bedrijven: Jotem Watersolutions, NX Filtrations en Van Remmen UV.

Stap 1: Zandfiltratie – Jotem Watersolutions:
Het water wordt vanuit het IJmeer direct in dit (langzame) zandfilter gepompt. Er wordt meer water ingepompt dan dat er gefilterd wordt. Daarom loopt water terug het IJmeer in. Dit is nodig om de biochemie in leven te houden. Door de biofilm op het zandfilter gaat deze steeds beter filteren en hoe meer het zandfilter tegen houdt, des te minde raakt het nanofilter (zie stap 2) vervuild. Het zandfilter sluit natuurlijk perfect aan het historische verhaal van Pampus.

Stap 2: Nano filtratie (NX Filtrations)
Vervolgens wordt het water door een nanomembraam gepompt. Een nanomembraam is een filter met hele kleine gaatjes. Je zou het kunnen vergelijken met een hele hoop hele dunne rietjes waar het water doorheen gaat. Het Nano membraan houdt het grootste gedeelte van vervuilende deeltjes tegen. Denk aan bacteriën, virussen, pesticides, microplastics, drugs en medicijnresten. Van de drie stappen vraagt de nanofiltratie de meeste energie.

Het nanomembraam wordt dagelijks (’s nachts) schoon gemaakt door het terug te spoelen. De vervuiling stroomt dan dus terug het IJmeer in. Daarnaast zal er periodiek met chloor en citroenzuur gespoeld worden. Deze stoffen moeten natuurlijk niet in het IJmeer terecht komen. Het spoelen met chloor en citroenzuur gebeurt handmatig. Het spoelwater wordt daarbij opgevangen en op een goede manier afgevoerd.

Stap 3 UV-c licht. (Van Remmen UV)
Om het water helemaal schoon te maken, wordt het ook nog eens gedesinfecteerd met UV licht. Dit maakt de laatste virussen en bacteriën onschadelijk die zich nog in het water kunnen bevinden. Uv desinfectie vraagt heel weinig energie. Tijdens de UV desinfectie vindt ook een controle plaats. Het water wordt gecontroleerd op geleidbaarheid en doorzichtigheid. Bij een afwijking gaat de installatie in alarm en stopt het met produceren.

Het unieke aan het systeem is de combinatie van technieken en het feit dat het zeer energiezuinig is (verbruikt nu 700W, bij volle capaciteit misschien 1,5 Kwh. Ter vergelijking: een waterzuiveringsinstallatie aan boord van schepen verbruikt ongeveer 10x zoveel energie). De watermaker is zo zuinig, dat het in principe kan draaien op de energie die opgewekt wordt met behulp van de zonnepanelen op de watermaker. Er is wel een kabel aangelegd, mocht er in de winterperiode toch te weinig licht op de panelen vallen.

De watermaker kan tot 10.000 liter per dag filteren. Dat doen we op dit moment nog niet. De watermaker is nu ingesteld op 5.000 liter per dag. We gebruiken het water al bij de bereiding van koffie en thee en voor het spoelen van de toiletten en als spoelwater in de keuken.

Zo uit de kraan drinken doen we nog niet. Het water uit de watermaker is bewezen drinkkwaliteit. Maar is wettelijk nog geen drinkwater. Hopelijk kan het na een bepaalde periode waarin het drinkwater regelmatig getest wordt, bestempeld worden als drinkwater.

We maken dus straks weer gebruik van eigen water van dichtbij voor ons drinkwater. Maar om echt duurzaam te zijn, moeten we zorgen dat we het gebruikte water net zo schoon teruggeven aan de bron (het IJmeer) als dat we het afgaven. Daarom is nu al ruimte gereserveerd in de technische ruimte voor een innovatieve afvalwaterzuivering die in staat moet zijn om het water weer IJmeer-schoon te krijgen.

Extra informatie

• Uitleg UV-licht: https://vanremmen.nl/kenniscentrum/uv-c/
• Filmpje NH Nieuws waarin Martin uitlegt hoe het systeem werkt. https://www.nhnieuws.nl/nieuws/320750/forteiland-pampus-gaat-eigen-drinkwater-maken

De watermaker zorgt dat het in de toekomst minder tijd en energie (fossiele brandstoffen) kost om op Pampus te voorzien van schoon drinkwater. Het zelf water zuiveren grijpt terug naar het zelfredzame militaire eiland, waar ook een eigen waterinstallatie aanwezig was.